به گزارش پایگاه خبری دانشگاه اصفهان، دکتر عبدالعظیم کریمی، روان‌شناس در حوزه تعلیم و تربیت و عضو هیأت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، مهمان ویژه مراسم بزرگداشت مقام معلم و تجلیل از اساتید دانشگاه اصفهان -در روز نهم اردیبهشت ۱۴۰۴- بود. ایشان در این مراسم در خصوص چالش‌های نظام آموزشی اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین مسائلی که امروزه نه تنها نظام آموزشی ایران بلکه کل جهان با آن مواجه است، فقدان انگیزش درونی در میان یادگیرندگان است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با بیان اینکه نسل امروز با مکانیسم‌های بیرونی خود را تطبیق می‌دهد، تصریح کرد: اگرچه دانشجویان امروزی نسبت به نسل‌های پیشین آمادگی بهتری دارند، اما همچنان شاهد پایین بودن سطح تولید علم هستیم که ریشه اصلی آن به مسئله انگیزش برمی‌گردد.

ایشان در خصوص اهمیت احساس نقص در پیشرفت افزود: در روایتی از امام موسی کاظم (ع) دعایی آمده است که می‌فرماید: «اللهم لاتجعلنی من المعارین و لاتخرجنی من التقصیر». این روایت به ما می‌آموزد که احساس نقص، خود مایه کمال است و نیروی محرکه پیشرفت محسوب می‌شود.

دکتر کریمی با اشاره به آسیب‌های اجتماعی موجود بیان داشت: امروزه با پدیده‌ای به نام «عاریه‌ای بودن» در حوزه‌های مختلف از جمله دانش، اخلاق و دین مواجه هستیم. به گفته جامعه‌شناسان، مردم امروز همواره خواهان بیشتر داشتن هستند که این مسئله نیازمند آسیب‌شناسی و تفسیر صحیح است.

تفاوت آموزش عبارتی و اشارتی در نظام آموزشی؛ چالش کلاس‌های مرده در دانشگاه‌های امروز

عضو هیأت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با تحلیل وضعیت کلاس‌های امروزی خاطرنشان کرد: در بسیاری از کلاس‌ها، علی‌رغم ظاهر توجه‌کننده دانشجویان، در واقع با نوعی بی‌توجهی، بی‌انگیزگی و دل‌مردگی پنهان مواجه هستیم که نشان‌دهنده یک فضای آموزشی خشک و بی‌روح است.

ایشان در خصوص تفاوت میان «عبارت» و «اشارت» در آموزش گفت: به نقل از جنید بغدادی، «عبارت زبان علم است و اشارت زبان معرفت». وقتی استاد صرفاً به بیان عبارات می‌پردازد و دانشجو تنها به یادداشت‌برداری و بازگویی آن‌ها اکتفا می‌کند، با دانشی مرده روبرو هستیم.

دکتر کریمی افزود: در مقابل، زمانی که استاد با بهره‌گیری از هنر تدریس و شگردهای مختلف، به صورت غیرمستقیم دانشجویان را به سمت فراشناخت و تفکر عمیق هدایت می‌کند، دانش زنده و پویا شکل می‌گیرد.

ایشان با اشاره به خاطره‌ای بیان داشت: خوشی و رضایت واقعی در زندگی باید ریشه‌دار و پایدار باشد، نه سطحی و متزلزل. این اصل در آموزش نیز صادق است و باید به دنبال ایجاد دانشی عمیق و ماندگار در فراگیران باشیم.

نقش استاد در برانگیختن تفکر خلاق دانشجویان و اهمیت یادگیری خودانگیخته

روان شناس حوزه تعلیم و تربیت و عضو هیأت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، در خصوص نقش استاد در فرآیند یادگیری و اهمیت برانگیختن تفکر خلاق در دانشجویان و مفهوم برنامه‌ریزی شورشی در آموزش اظهار کرد: چالش اصلی در آموزش این است که چگونه می‌توان دانشجو را از حالت رکود و خمودگی ذهنی به سمت یک یورش و شورش فکری هدایت کرد.

ایشان با اشاره به سه‌گانه «انگیختن، آموختن و آمیختن» افزود: تا زمانی که دانشجو از درون برانگیخته نشود، آموزش واقعی محقق نخواهد شد. این موضوع در عصر هوش مصنوعی و فناوری‌های نوین مانند نورالینک اهمیت بیشتری پیدا کرده است.

دکتر کریمی در خصوص نقش استاد در فرآیند یادگیری خاطرنشان کرد: استاد باید جاهل باشد تا دانشجو زنده شود. این به معنای آن است که استاد نباید خود را به عنوان دانای کل معرفی کند.

ایشان با اشاره به پارادوکس‌های قرآنی در آیه «خلق الانسان ضعیفا» گفت: ضعف انسان در بدو تولد در مقایسه با سایر موجودات، نشانه‌ای از عظمت و کرامت انسانی است. در فرآیند آموزش نیز، استاد باید همچون سقراط، با پنهان کردن دانایی خود، زمینه رشد و شکوفایی دانشجو را فراهم کند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده تعلیم و تربیت بیان داشت: مسئله اصلی در نظام آموزشی، تبدیل یادگیری دگرانگیخته به یادگیری خودانگیخته است. باید از مطالعه صرف برای کسب مدرک و نمره فاصله گرفت و به سمت یادگیری عمیق و معنادار حرکت کرد.

تحول در نظام آموزشی؛ از انتقال یک‌طرفه دانش به یادگیری مشارکتی

ایشان در خصوص ضرورت تحول در نظام آموزشی اظهار کرد: معلم باید خود نیز در جایگاه یادگیرنده قرار بگیرد تا بتواند آموزش مؤثری داشته باشد. یادگیری فعال و نقش معلم در فرآیند آموزش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

دکتر کریمی با اشاره به ضرورت تغییر الگوی آموزشی افزود: باید از مدل انتقالی صرف به سمت مدل مشارکتی حرکت کنیم. در این مدل، دانشجویان دیگر شنوندگان منفعل نیستند، بلکه نقشی فعال و پویا در فرآیند یادگیری ایفا می‌کنند.

ایشان با اشاره به نظریات لاکان تصریح کرد: مفهوم «سوژه‌زدایی» عنصر کلیدی در این تحول آموزشی است که ارتباط مستقیمی با فرآیند جذب و درونی‌سازی دانش دارد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش ادامه داد: در دیداری که با یکی از دانشجویان داشتم، مشاهده کردم که چگونه درونی‌سازی دانش از طریق «تملک» یا «appropriation» صورت می‌گیرد. این فرآیند به معنای جذب عمیق دانش و تبدیل آن به بخشی جدایی‌ناپذیر از وجود یادگیرنده است.

ایشان با تأکید بر اهمیت یادگیری عمیق بیان داشت: یادگیری واقعی فراتر از حفظ کردن صرف مطالب است و نیازمند درگیری فعال ذهنی و عاطفی دانشجو با موضوع یادگیری است. تنها در این صورت است که دانش‌آموز می‌تواند دانش را از آن خود کرده و در زندگی خود به کار گیرد.

غلبه اندیشه‌آموزی بر اندیشه‌ورزی و چالش‌های پیش رو نظام آموزشی امروز / ضرورت بینش افزایی به جای دانش افزایی

دکتر کریمی در خصوص چالش‌های نظام آموزشی کشور بیان کرد: امروزه در نظام آموزشی ما بیشتر شاهد اندیشه‌بازی و اندیشه‌آموزی به جای اندیشه‌ورزی هستیم و دانش‌اندوزی و دانش‌افزایی جایگزین بینش‌افزایی شده است.

ایشان با اشاره به رویکرد نادرست در ارزیابی دانش‌آموزان تصریح کرد: در برخورد با دانش‌آموزان، اولین سؤالی که می‌پرسیم این است که معدلت چند است؟ در حالی که یک دانش‌آموز ابعاد مختلفی از جمله بُعد اخلاقی، منشی و رفتاری، فکری دارد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با بیان اینکه باید به جنبه‌های عاطفی و روانی دانش‌آموزان توجه بیشتری شود، گفت: به مادران توصیه کرده‌ام که وقتی فرزندشان از مدرسه می‌آید، به جای پرسیدن درباره نمرات و تکالیف، بپرسند: عزیزم، امروز چه احساسی نسبت به زندگی داری؟

ایشان در خصوص مفهوم اخلاق نامتمرکز خاطرنشان کرد: به قول «جان دیویی»، ما دچار اخلاق نامتمرکز شده‌ایم؛ یعنی یک بُعد را بسیار قوی می‌کنیم و بُعد دیگر را اصلاً نمی‌بینیم.

دکتر کریمی با اشاره به وضعیت نظام آموزشی افزود: در نظام آموزشی ما، مانند تابلوی رنه ماگریت، یک چرخه معیوب وجود دارد که مدام آسیب تولید می‌کنیم و همان آسیب را تکرار می‌کنیم.