به گزارش پایگاه خبری دانشگاه اصفهان، در راستای ارتقای کیفی علوم انسانی و بررسی چالش‌های موجود در این حوزه، دومین نشست تخصصی شورای ارتقای پژوهش و اثربخشی علوم انسانی با همکاری گروه معارف اسلامی دانشگاه اصفهان برگزار گردید. این نشست مهم که با حضور دکتر رسول رکنی‌زاده، رئیس محترم دانشگاه اصفهان و دکتر احمدحسین شریفی، رئیس محترم دانشگاه قم برگزار شد، به موضوع «بررسی و نقد علوم انسانی رایج در کشور» پرداخت. این گردهمایی علمی که در روز دوشنبه 22 اردیبهشت 1404 _از ساعت 12:15 تا 14 _ در تالار شهید سلیمانی ساختمان شهید جمهور دانشگاه اصفهان برگزار شد، فرصتی دیگر برای طرح دیدگاه‌ها، تبادل نظر و هم‌اندیشی صاحب‌نظران در جهت ارتقای و اثربخشی علوم انسانی در فضای دانشگاهی کشور فراهم آورد و امید است گام‌های استواری در مسیر تحقق اهداف متعالی این حوزه برداشته شود و دستاوردهای ارزشمندی برای جامعه علمی کشور به ارمغان آورد.

نیمی از آموزش عالی کشور در حوزه علوم انسانی است

دکتر محمد بیدهندی، دبیر محترم شورای ارتقا علوم انسانی دانشگاه اصفهان در خصوص وضعیت دانشگاه اصفهان اظهار کرد: دانشگاه اصفهان با حدود ۱۶ تا ۱۷ هزار دانشجو و بیش از ۷۰۰ عضو هیئت علمی، که تقریباً نیمی از آنها در حوزه علوم انسانی فعالیت می‌کنند، یکی از مراکز مهم آموزش عالی کشور است.

وی ادامه داد: براساس گزارش‌های دریافتی از وزارت علوم، حدود ۵۱ درصد از آموزش عالی کشور در حوزه علوم انسانی است که این امر رسالت سنگینی را بر دوش دانشگاه‌ها و دانشکده‌های کشور قرار می‌دهد.

دبیر شورای ارتقا علوم انسانی دانشگاه اصفهان با اشاره به فعالیت‌های این شورا تصریح کرد: شورای پژوهش و ارتقاء اثربخشی در علوم انسانی از سال ۸۹ تلاش کرده است تا ظرفیت‌های موجود در آیین‌نامه‌ها و دانشگاه را به گونه‌ای فعال کند که علوم انسانی در حاشیه قرار نگیرد.

وی افزود: این شورا در حوزه ناحیه نوآوری دانشگاه، مرکز رشد علوم انسانی و ابعاد فرهنگی آن فعالیت‌های متعددی انجام داده و طرح شناسایی نوآوران اثرگذار در مرجعیت دانشگاه را اجرا کرده است.

دکتر بیدهندی با اشاره به حمایت مدیریت دانشگاه خاطرنشان کرد: دکتر رکنی‌زاده، رئیس دانشگاه اصفهان، علی‌رغم تخصص در حوزه فیزیک، علاقه ویژه‌ای به حوزه علوم انسانی و حکمت اسلامی دارند و در تمام جلسات شورا حضور فعال داشته‌اند.

وی با تأکید بر اهمیت گفتمان نقد در حوزه علوم انسانی گفت: ایجاد فضای گفتگو و دعوت از صاحب‌نظران برای بررسی مسائل بومی‌سازی و تحول در علوم انسانی از اهداف اصلی این شورا بوده است.

دبیر شورای ارتقا علوم انسانی دانشگاه اصفهان تاکید کرد: هرگونه تحول در حوزه علوم انسانی نیازمند حکمرانی صحیح و هماهنگی تمام بخش‌هاست و این امر از عهده یک گروه یا یک وزارتخانه به تنهایی خارج است.

وی بیان داشت: امروزه همه اذعان دارند که برنامه‌ریزی در تمام حوزه‌های علمی، از جمله فنی-مهندسی و پزشکی، بر دوش متولیان حوزه علوم انسانی است و این مسئولیت سنگینی است که باید به آن توجه ویژه شود.

علوم انسانی کنونی در راستای حل معضلات جامعه حضور پررنگی ندارد

دکتر بیدهندی در خصوص وضعیت علوم انسانی در کشور اظهار کرد: متأسفانه در حال حاضر فاصله زیادی بین علوم انسانی موجود و نیازهای واقعی جامعه وجود دارد و متولیان علوم انسانی در دانشگاه‌ها حضور پررنگی در حل معضلات جامعه ندارند.

وی ادامه داد: در حال حاضر انبوهی از مقالات، رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها تولید می‌شود که صرفاً بایگانی می‌شوند و نقش مؤثری در حل معضلات کشور، استان، شهر و حتی خود دانشگاه ندارند.

دبیر شورای ارتقا علوم انسانی دانشگاه اصفهان با اشاره به چالش‌های موجود تصریح کرد: علوم انسانی در دویست سال اخیر در زیست‌بوم غربی و متناسب با نیازهای جامعه غربی شکل گرفته و ما به صورت جسته و گریخته بخش‌هایی از این علوم را به کشور منتقل کرده‌ایم که طبیعتاً پاسخگوی نیازهای ما نیست.

وی افزود: در این زمینه دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد؛ برخی قائل به بومی‌سازی هستند و برخی معتقدند علم معنای بومی ندارد، اما راه حل میانه این است که برخی اصول مشترک علمی وجود دارد که نمی‌توان برای آن هویت ملی یا دینی قائل شد، اما در بسیاری از موارد نیاز به تعدیل و اصلاح وجود دارد.

دکتر بیدهندی با بیان اینکه نیاز به گام‌های عملی در این زمینه وجود دارد خاطرنشان کرد: باید در دانشگاه‌های مختلف به صورت ملموس‌تر تعریف کنیم که گام‌های اول و دوم چه باید باشد و مجموعه این گفتگوها می‌تواند باعث اهتمام بیشتر گروه‌های آموزشی علوم انسانی به نقد و بررسی شود.

وی گفت: باید در راستای مهارت‌افزایی، جامعه‌محوری و تمدن‌سازی گام‌های مؤثرتری برداریم و این نیازمند همکاری و تلاش همه بخش‌هاست.

دبیر شورای ارتقا علوم انسانی دانشگاه اصفهان با اشاره به دیدگاه‌های رئیس دانشگاه تاکید کرد: دکتر رکنی‌زاده، رئیس محترم دانشگاه اصفهان معتقد است علومی که باعث شکوفایی و خودشکوفایی نشود و در راستای اعتلای کلمه الله نباشد، صرفاً در خدمت بازار، تکنولوژی و نظام سرمایه‌داری است.

وی بیان داشت: خوشبختانه فضای دانشگاه اصفهان برای این‌گونه گفتگوها مساعد است و امیدواریم با همفکری و تبادل نظر صاحب‌نظران، بتوانیم در مسیر تحول علوم انسانی گام‌های مؤثری برداریم.

دانشگاه اصفهان در مسیر تحول علوم انسانی با رویکرد تمدن‌سازی

دکتر رسول رکنی زاده، رئیس محترم دانشگاه اصفهان در خصوص جایگاه علوم انسانی در دانشگاه‌ها اظهار کرد: دانشگاه اصفهان به عنوان یکی از دانشگاه‌های برتر کشور، نقش مهمی در توسعه و تحول علوم انسانی ایفا می‌کند.

وی ادامه داد: ما در دانشگاه اصفهان با تکیه بر ظرفیت‌های علمی و پژوهشی موجود، به دنبال ایجاد تحول در علوم انسانی با رویکرد تمدن‌سازی هستیم.

رئیس دانشگاه اصفهان با اشاره به اهمیت پژوهش‌های بین‌رشته‌ای تصریح کرد: تلفیق علوم انسانی با سایر رشته‌ها می‌تواند به حل مسائل پیچیده جامعه کمک کند.

وی افزود: ما باید از ظرفیت‌های موجود در حوزه علوم انسانی برای پاسخگویی به نیازهای واقعی جامعه استفاده کنیم و صرفاً به تولید مقالات علمی بسنده نکنیم.

دکتر رکنی زاده با بیان اینکه علوم انسانی باید در خدمت تعالی جامعه باشد خاطرنشان کرد: دانشگاه اصفهان با برگزاری همایش‌ها و نشست‌های تخصصی، به دنبال تقویت ارتباط میان دانشگاه و جامعه از طریق اثربخشی آموزش‌ها و پژوهش‌ها در حوزه‌ی علوم انسانی است.

وی گفت: ما در تلاش هستیم تا با تقویت ارتباط میان رشته‌های مختلف علوم انسانی با دستاوردهای علوم پایه زمینه‌ی  شکل‌گیری رویکردهای جدید به هر دو حوزه را  فراهم کنیم.

رئیس دانشگاه اصفهان تاکید کرد: توجه به مسائل فرهنگ دینی و ملی،  و نیازهای جامعه ایرانی در کنار بهره‌گیری از دستاوردهای جهانی، رویکرد اصلی ما در توسعه علوم انسانی است.

وی بیان داشت: امیدواریم با همکاری اساتید و پژوهشگران، بتوانیم گام‌های مؤثری در جهت تحول علوم انسانی و پاسخگویی به نیازهای جامعه برداریم.

خودآگاهی، محور اصلی تحول در علوم انسانی است

دکتر رکنی زاده در خصوص چالش‌های علوم انسانی معاصر اظهار کرد: علوم کنونی در دام  مبانی متافیزیکی مدرن گرفتار شده و  در صورت رهایی از این متافیزیک امید می‌رود شاهد تولد علمی جدید باشیم که  عاری از چالش‌های امروز بشر باشد.

وی ادامه داد: غلبه سوبژکتیویسم و توسعه نیهیلیسم در دوران معاصر، نه تنها به تخریب محیط زیست منجر شده، بلکه انسان را دچار نوعی تهی‌شدگی کرده است.

رئیس دانشگاه اصفهان با اشاره به اهمیت خودآگاهی تصریح کرد: محور اصلی علوم انسانی باید بحث خودآگاهی انسان باشد، در حالی که انسان معاصر این  خود آگاهی را در مقابل علم به غیر  خود،  از دست داده است.

وی افزود: در روانشناسی معاصر، “خود” صرفاً به عنوان یک هستنده‌ی قابل شناسایی از طریق توانایی‌های ظاهری او (به صورت سوم شخص) مورد توجه قرار می‌گیرد، در حالی که در معرفت نفس و خودآگاهی مورد نظر اندیشه الهی، ما با حقیقت خود  در مقام اول شخص مواجه می‌شویم.

دکتر رکنی زاده با اشاره به نظر اروین یالوم، بیان کرد انسان امروز با چهار دغدغه اساسی روبروست خاطرنشان کرد: میراث فرهنگی ما می‌تواند نقش مهمی در حل این دغدغه‌ها داشته باشد.

وی گفت: اولین دغدغه،  آزادی به معنای  مسئولیت انسان در قبال اعمال خودش است که مکاتب زیادی پیرامون مفهوم و حدود آزادی شکل گرفته است.

رئیس دانشگاه اصفهان تاکید کرد: دومین دغدغه، تنهایی برای انسان معاصر است، که برخلاف تنهایی معنوی در اندیشه دینی که فرصتی برای خودشناسی است، به یک ترس تبدیل شده است، و انسان امروز از تنهایی به شدت گریزان است.

وی بیان داشت: انسان امروز در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به دنبال فرار از این تنهایی است، در حالی که در اندیشه دینی، تنهایی فرصتی برای خلوت با خداوند و معرفت نفس محسوب می‌شود.

وی بیان داشت: امیدواریم با همکاری همه بخش‌ها بتوانیم علوم انسانی را به جایگاه واقعی خود که همان خدمت به تعالی انسان و جامعه است، بازگردانیم.

معنایابی و مرگ‌اندیشی، دو مسئله اساسی دیگر انسان معاصر

دکتر رکنی زاده در خصوص  سومین دل‌مشغوی  اساسی انسان معاصر اظهار کرد: امروزه مسئله معنایابی در زندگی به یکی از دغدغه‌های اصلی انسان‌ها تبدیل شده است.

وی ادامه داد: در حوزه معنا به مفهوم مدرن آن، به جز تعدادی آثار ترجمه شده، کارهای پژوهشی چندانی در کشور ما انجام نشده است.

چهارمین دغدغه انسان امروز «مرگ» است که  به عنوان پیچیده‌ترین و جدی‌ترین دغدغه انسانی است. شاید اگر انسان مسئله مرگ را برای خود معنا کند، بقیه دغدغه‌های او نیز حل شود.

وی افزود: آگاهی از مرگ، وجه تمایز انسان از سایر موجودات است و همین آگاهی باعث شکل‌گیری حیات متکامل در انسان می‌شود.  در واقع  تکنولوژی، ساختارهای اجتماعی و اقتصادی  و به دنبال آزادی بودن، همه متأثر از  آگاهی انسان نسبت به محدودیت حیات خود است.

وی گفت: البته در اندیشه دینی، مفهومی فراتر از مرگ‌آگاهی به نام مرگ‌اندیشی مطرح است که وجه تمایز انسان مؤمن از انسان عادی است.

رئیس دانشگاه اصفهان تاکید کرد: در روایات دینی و  به ویژه نهج‌البلاغه، مفهوم عمیق‌تری از مرگ‌اندیشی  مطرح شده که آن را شرط سلوک انسان به سوی کمال حقیقی می‌شمارد.

وی بیان داشت: انسان سالک در مسیر الهی باید به مرتبه‌ای از مرگ‌اندیشی برسد که آن را جزء ضروریات سلوک خود بداند.

علوم انسانی باید در خدمت شکوفایی انسان و اعتلای کلمه الله باشد

دکتر احمد حسین شریفی، رئیس محترم دانشگاه قم در خصوص جایگاه علوم انسانی در کشور اظهار کرد: علوم انسانی در دویست سال اخیر در زیست‌بوم غربی و متناسب با نیازهای جامعه غربی شکل گرفته است و ما باید با نگاهی عمیق‌تر به بازنگری در این علوم بپردازیم.

وی ادامه داد: در حال حاضر بیش از سی تألیف ارزشمند و مقالات متعددی در حوزه فلسفه، کلام و فلسفه اخلاق به رشته تحریر درآمده که می‌تواند راهگشای مسیر تحول در علوم انسانی باشد.

رئیس دانشگاه قم با اشاره به ضرورت تحول در علوم انسانی تصریح کرد: باید با رویکردی جدید به بازتعریف علوم انسانی در کشور بپردازیم تا این علوم بتواند پاسخگوی نیازهای واقعی جامعه اسلامی باشد.

وی افزود: علوم انسانی باید در راستای شکوفایی و خودشکوفایی انسان‌ها حرکت کند و صرفاً در خدمت بازار و نظام سرمایه‌داری نباشد، بلکه باید در مسیر اعتلای کلمه الله گام بردارد.

دکتر شریفی با بیان اینکه نیازمند تحولی اساسی در علوم انسانی هستیم خاطرنشان کرد: باید با نگاهی نقادانه به مبانی علوم انسانی موجود، زمینه را برای شکل‌گیری علوم انسانی متناسب با نیازهای جامعه اسلامی فراهم کنیم.

وی گفت: در حوزه علوم انسانی باید به سمت مهارت‌افزایی، جامعه‌محوری و تمدن‌سازی حرکت کنیم و این مهم نیازمند همکاری تمامی نهادهای علمی و دانشگاهی کشور است.

رئیس دانشگاه قم تاکید کرد: برای تحقق این هدف، نیازمند گفتمان‌سازی و ایجاد فضای نقد و بررسی در حوزه علوم انسانی هستیم تا بتوانیم به سمت علوم انسانی کارآمد و اثربخش حرکت کنیم.

وی بیان داشت: امیدواریم با همکاری و هم‌افزایی تمامی دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور، بتوانیم گام‌های مؤثری در جهت تحول و ارتقای علوم انسانی برداریم و زمینه را برای شکل‌گیری علوم انسانی اسلامی فراهم کنیم.

علوم انسانی باید در مسیر تربیت معلمان فرهیخته و دانش‌آموزان متعالی گام بردارد

شریفی گفت: در حوزه علوم انسانی، هدف اصلی ما باید تربیت معلمان و اساتیدی باشد که علاوه بر دانش تخصصی، از فضائل اخلاقی و معنوی نیز برخوردار باشند.

شریفی با بیان اینکه معلمی رسالتی الهی است خاطرنشان کرد: امیدواریم همه ما بتوانیم در مسیر معلمی فرهیخته و متعالی گام برداریم و همواره دانش‌آموز مکتب الهی باشیم.

وی گفت: کسب معرفت و دانش الهی باید به‌عنوان یک فرایند مستمر و مادام‌العمر در نظر گرفته شود و این مهم در حوزه علوم انسانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

رئیس دانشگاه قم تاکید کرد: برای تحقق اهداف متعالی در حوزه علوم انسانی، نیازمند همکاری و تعامل سازنده میان تمامی دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور هستیم.

وی بیان داشت: امیدواریم این نشست‌ها و تبادل نظرها بتواند زمینه‌ساز تحولی اساسی در حوزه علوم انسانی و تربیت نسلی فرهیخته و متعهد باشد.

نظریه‌های علوم انسانی اسلامی نیازمند جسارت اجرایی در سطح مدیریتی است

شریفی در خصوص چالش‌های اجرایی علوم انسانی اظهار کرد: اگر صرفاً به پذیرش بی‌چون و چرای مفاهیم بسنده کنیم، تا ۲۰۰ سال آینده تمام هنر دانشگاه‌های ما فقط ترجمه دقیق خواهد بود.

وی ادامه داد: امروزه نقدهای جدی به مبانی هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، روش‌شناسی و انسان‌شناختی علوم انسانی رایج وارد شده و پذیرفته شده که می‌توان حرف‌های دیگری نیز در این حوزه مطرح کرد.

رئیس دانشگاه قم با اشاره به دستاوردهای موجود تصریح کرد: در سطح مطالعات نظری، پژوهشی، معرفتی و فکری، ما حرف‌های زیادی برای گفتن در سطوح مختلف علمی و نخبگانی داریم که منتشر شده و کارهای خوبی نیز انجام گرفته است.

وی افزود: چالش اصلی در سطح مطالعات اجرایی و مدیریتی است. به عنوان مثال، حتی اگر نظریه اقتصاد اسلامی تولید کنیم، تا زمانی که بدنه مدیریتی اقتصاد کشور آن را نپذیرد، کارآمدی یا ناکارآمدی نظریه مشخص نخواهد شد.

شریفی با بیان اینکه نیاز به تعامل حوزه و دانشگاه ضروری است خاطرنشان کرد: همانطور که مقام معظم رهبری در منشور حوزه پیشرو و سرآمد اشاره کردند، ما در طراحی نظامات اجتماعی، اقتصادی، مدیریتی و فرهنگی بر اساس بنیان‌های فکری خود با ضعف مواجه هستیم.

وی گفت: مدیران به دلیل محدودیت‌های زمانی و مسئولیتی، کمتر جرأت انجام تحولات ساختاری را دارند و ترجیح می‌دهند در همان ریل موجود حرکت کنند.

رئیس دانشگاه قم با اشاره به شعر مشهور مولوی تاکید کرد: حتی اگر بهترین نظریه‌ها را هم داشته باشیم، تا زمانی که مجریان دغدغه تعالی و پیشرفت نداشته باشند، این نظریه‌ها به مرحله عمل نخواهند رسید.

وی بیان داشت: در حوزه‌هایی مانند فرهنگ و رسانه، تئوری‌های اسلامی وجود دارد که برتری خود را در مقام نظری نشان داده‌اند، اما اجرای تحولات بنیادی در ساختارهای موجود کار دشواری است که نیازمند عزم و اراده جدی در سطح مدیریتی است.

تبدیل ایده به محصول کاربردی، حلقه مفقوده علوم انسانی اسلامی است

شریفی در خصوص چالش‌های علوم انسانی اسلامی اظهار کرد: وزارت علوم، دانشگاه قم و پارک علم و فناوری قم را به عنوان هاب حوزه فناوری‌های فرهنگی و نرم معرفی کرده و تلاش‌های خوبی در این زمینه صورت گرفته است.

وی ادامه داد: علی‌رغم پیگیری‌های مستمر در دانشگاه قم، هنوز به نقطه مطلوب در این زمینه نرسیده‌ایم و ضعف اصلی ما در سطح مطالعات ناظر به بهره‌مندان، ذی‌نفعان و کاربران است.

رئیس دانشگاه قم با اشاره به اهمیت کاربردی‌سازی نظریه‌ها تصریح کرد: تا زمانی که نظریه‌های علوم انسانی اسلامی به سطح کاربردی نرسد، جامعه لذت و زیبایی آن را درک نمی‌کند و حاضر به سرمایه‌گذاری در این حوزه نخواهد بود.

وی افزود: در حوزه روانشناسی اسلامی موفقیت‌های خوبی داشته‌ایم، به طوری که مراکز مشاوره اسلامی در درمان وسواس، مشاوره شغلی و اختلافات خانوادگی با رویکرد اسلامی، کارآمدتر از مدل‌های رایج عمل می‌کنند.

شریفی با بیان اینکه برخی رشته‌ها هنوز به محصول کاربردی تبدیل نشده‌اند خاطرنشان کرد: به عنوان مثال، در حوزه فلسفه اسلامی، علی‌رغم غنای نظری، هنوز مراکز مشاوره فلسفی نداریم که بتواند به مسائلی مانند پوچ‌گرایی و بی‌معنایی در زندگی نسل جدید پاسخ دهد.

وی گفت: برخی مشکلات روحی و فکری نسل جدید، گره‌های فلسفی دارد که روانشناسان متعارف قادر به حل آن نیستند و نیازمند مشاوره فلسفی با رویکرد حکمت صدرایی هستیم.

رئیس دانشگاه قم با اشاره به موفقیت حوزه‌های علمیه تاکید کرد: فقه به عنوان محور اصلی حوزه‌های علمیه توانسته است نیاز جامعه را برآورده کند، به طوری که حتی در روستاهای دورافتاده نیز مردم خواهان حضور طلاب برای پاسخگویی به نیازهای شرعی و دینی خود هستند.

وی بیان داشت: موفقیت فقه در جامعه به این دلیل است که مردم لذت و کاربرد آن را در زندگی روزمره خود از گهواره تا گور احساس کرده‌اند و این همان الگویی است که باید در سایر شاخه‌های علوم انسانی اسلامی پیاده شود.

مباحث تخصصی فقه نیازمند ساده‌سازی برای درک عموم جامعه است

دکتر شریفی در خصوص پیچیدگی‌های مباحث فقهی اظهار کرد: در مباحث تخصصی فقه، اصطلاحات و مفاهیم پیچیده‌ای وجود دارد که درک آن برای عموم مردم دشوار است.

وی ادامه داد: به عنوان مثال، وقتی فردی وارد مسجد می‌شود و با درس فقهی مواجه می‌شود که در آن از اصطلاحات تخصصی مانند “حاکم” و “محکوم” استفاده می‌شود، ممکن است درک مطلب برایش دشوار باشد.

رئیس دانشگاه قم با اشاره به اهمیت روایات در فقه تصریح کرد: در بحث‌های فقهی، گاهی یک روایت از امام صادق(ع) به عنوان “محکوم” شناخته می‌شود و از دایره استدلال خارج می‌شود که فهم این موضوع نیازمند دانش تخصصی است.

وی افزود: در اصول فقه، اصطلاحات تخصصی متعددی مانند عام، خاص، مطلق، مقید، حاکم و محکوم وجود دارد که توسط بزرگانی چون شیخ انصاری مورد استفاده قرار گرفته است.

دکتر شریفی با بیان اینکه این مباحث تخصصی برای عموم قابل درک نیست خاطرنشان کرد: باید تلاش کنیم این مفاهیم پیچیده را به زبانی ساده و قابل فهم برای عموم جامعه تبیین کنیم.

وی گفت: همانطور که در سایر علوم تخصصی نیاز به ساده‌سازی مفاهیم برای درک عمومی وجود دارد، در حوزه فقه نیز باید به این مهم توجه ویژه داشته باشیم.

رئیس دانشگاه قم تاکید کرد: هدف نهایی علم فقه، راهنمایی و هدایت مردم در مسائل شرعی است و این مهم جز با ساده‌سازی و قابل فهم کردن مباحث تخصصی محقق نخواهد شد.

وی بیان داشت: ضروری است که علمای فقه و متخصصان این حوزه، علاوه بر پرداختن به مباحث تخصصی، به ارائه مطالب به زبان ساده و قابل فهم برای عموم جامعه نیز اهتمام ورزند.

شورای تحول علوم انسانی با رویکرد اسلامی‌سازی عالمانه در حال شکل‌گیری است

دکتر شریفی در خصوص فعالیت‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد: در شورای تحول علوم انسانی، گروه‌های مختلفی مشغول فعالیت هستند که در دوره جدید، رویکرد عمیق‌تری به مسائل دارند.

وی ادامه داد: در کارگروه فلسفه که مسئولیت آن را بر عهده دارم، اطلاعات جامعی درباره تعداد دانشجویان و اعضای هیئت علمی رشته فلسفه در گرایش‌های مختلف جمع‌آوری شده است تا بتوانیم مدیریت درستی بر این حوزه داشته باشیم.

رئیس دانشگاه قم با اشاره به تأسیس کارگروه جدید علوم انسانی اسلامی تصریح کرد: این کارگروه با هدف پیگیری تحول در علوم انسانی با رویکرد اسلامی‌سازی عالمانه و محققانه، به دور از نگاه‌های ژورنالیستی شکل گرفته است.

وی افزود: به زودی شرح وظایف این کارگروه تصویب و ابلاغ خواهد شد تا فعالیت خود را آغاز کند.

دکتر شریفی با بیان اینکه سیاست‌گذاران عرصه علم متوجه ناکارآمدی وضعیت فعلی شده‌اند خاطرنشان کرد: با دست فرمان فعلی علوم انسانی نمی‌توانیم انتظارات جامعه را برآورده کنیم و باید پاسخگوی این پرسش باشیم که فلسفه چه دردی از جامعه دوا می‌کند.

وی گفت: در حوزه علوم انسانی باید در سه سطح مطالعات بنیادی، مطالعات اجرایی و مطالعات کاربردی فعالیت کنیم که در برخی از این سطوح عملکرد قابل قبولی داشته‌ایم.

رئیس دانشگاه قم تاکید کرد: در سطح مطالعات بنیادی، نقدهای جدی به مبانی هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و روش‌شناسی علوم انسانی رایج وارد شده و این نشان می‌دهد که می‌توان رویکردهای جدیدی در این حوزه مطرح کرد.

وی بیان داشت: دیگر نمی‌توان مانند برخی روشنفکران گذشته معتقد بود که تا ۲۰۰ سال آینده فقط باید به ترجمه بپردازیم، بلکه باید با نگاهی نقادانه و خلاق به تولید علم در حوزه علوم انسانی اسلامی همت گماریم.

اجرای عملی نظریه‌های علوم انسانی، مسئله اصلی در مسیر تحول است

دکتر شریفی در خصوص چالش‌های نظری و عملی علوم انسانی اظهار کرد: نقدهای جدی به مبانی هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و روش‌شناسی علوم انسانی رایج وارد شده و این نشان می‌دهد که می‌توان رویکردهای جدیدی در این حوزه مطرح کرد.

وی ادامه داد: برخلاف دیدگاه برخی روشنفکران که معتقد بودند تا 200 سال آینده فقط باید به ترجمه بپردازیم، امروز به نقطه‌ای رسیده‌ایم که می‌توانیم در سطح نظریه‌پردازی نیز حرف‌های جدی برای گفتن داشته باشیم.

رئیس دانشگاه قم با اشاره به تلاش‌های صورت گرفته تصریح کرد: در سطح مطالعات نظری و پژوهشی، کارهای ارزشمندی در حوزه نقد علوم انسانی رایج انجام شده و حتی طرفداران جدی علوم انسانی رایج نیز این نقدها را پذیرفته‌اند.

وی افزود: چالش اصلی ما در حال حاضر، نه در سطح نظریه‌پردازی، بلکه در مرحله اجرا و عملیاتی کردن این نظریه‌هاست که نیازمند عزم جدی مدیران و مسئولان اجرایی است.

شریفی با بیان اینکه در سطح مطالعات بنیادی موفق عمل کرده‌ایم خاطرنشان کرد: دیگر نمی‌توان مانند گذشته صرفاً به ترجمه و تقلید از علوم انسانی غربی بسنده کرد، بلکه باید به سمت تولید علم بومی حرکت کنیم.

وی گفت: امروز در سطح نظری به بلوغی رسیده‌ایم که می‌توانیم نظریه‌های جدید در حوزه علوم انسانی ارائه دهیم، اما چالش اصلی در مرحله عملیاتی کردن این نظریه‌هاست.

رئیس دانشگاه قم تاکید کرد: برای تحقق تحول در علوم انسانی، نیازمند همکاری و هماهنگی تمامی بخش‌ها، از سطح سیاست‌گذاری تا اجرا هستیم.

وی بیان داشت: باید از مرحله نظریه‌پردازی صرف عبور کرده و به سمت کاربردی کردن نظریه‌ها در جامعه حرکت کنیم تا بتوانیم تأثیر واقعی علوم انسانی را در جامعه مشاهده کنیم.

فطرت پاک انسانی در تقابل با نظریه‌های غربی درباره خشونت ذاتی بشر

دکتر شریفی در خصوص تفاوت دیدگاه‌های اسلامی و غربی درباره سرشت انسان اظهار کرد: در نگاه غربی، به‌ویژه در اندیشه مسیحی، انسان ذاتاً و فطرتاً گناه‌آلود به دنیا می‌آید که این را “گناه ازلی” یا “اریجینال سین” می‌نامند.

وی ادامه داد: بر اساس این دیدگاه، انسان ذاتاً نافرمان و عصیانگر است و حتی پیامبران نیز نتوانستند این عصیانگری را درمان کنند، به همین دلیل معتقدند تجسد خداوند در قالب مسیح رخ داد.

رئیس دانشگاه قم با اشاره به تأثیر این نگرش در نظریه‌های روانشناسی تصریح کرد: اندیشمندانی مانند فروید و هابز نیز با همین نگاه، خشونت و پرخاشگری را امری ذاتی در انسان می‌دانند.

وی افزود: در مقابل این دیدگاه، ژان ژاک روسو معتقد است عامل پرخاشگری، قراردادهای مصنوعی و ناعادلانه بشری است و می‌گوید نخستین انسانی که قطعه‌ای از زمین را برای خود تصاحب کرد، بذر پرخاشگری را کاشت.

دکتر شریفی با بیان اینکه روانشناسی اسلامی نگاه متفاوتی به سرشت انسان دارد خاطرنشان کرد: در نگاه اسلامی، انسان فطرتاً پاک آفریده شده و این تفاوت بنیادین با نگاه غربی است.

وی گفت: این تفاوت در نگرش به سرشت انسان، تأثیر مستقیمی بر نحوه قانون‌گذاری و مدیریت اجتماعی دارد، زیرا در نگاه غربی باید قوانین سخت‌گیرانه‌ای وضع شود تا جلوی عصیانگری ذاتی انسان را بگیرد.

رئیس دانشگاه قم تاکید کرد: روانشناسی اسلامی با تکیه بر مبانی انسان‌شناختی خود، می‌تواند تفسیر متفاوتی از پدیده‌های روانی مانند پرخاشگری ارائه دهد.

وی بیان داشت: تفاوت در مبانی انسان‌شناختی میان دیدگاه اسلامی و غربی، نیازمند بازنگری در نظریه‌های روانشناسی و علوم انسانی است تا با فطرت الهی انسان سازگار باشد.

نقد روش‌های تحمیلی در علوم انسانی و لزوم تناسب روش با مسئله

دکتر شریفی در خصوص کارآمدی نظریه‌های روانشناسی غربی اظهار کرد: آمارهای رسمی نشان می‌دهد که 80 درصد داروهای اعصاب و روان کل دنیا در ایالات متحده آمریکا مصرف می‌شود که این خود جای تأمل دارد.

وی ادامه داد: تعداد مطب‌های مشاوره در غرب حتی از مطب‌های پزشکی عمومی نیز بیشتر است، اما باید پرسید اگر نظریه‌های روانشناسی و جامعه‌شناسی غرب کارآمد است، چرا وضعیت خانواده در دنیای غرب به این شکل درآمده است.

رئیس دانشگاه قم با اشاره به سایت نیشن مستر تصریح کرد: با مراجعه به آمارهای مستند بین‌المللی در این سایت، می‌توان مقایسه‌ای از وضعیت جرم و جنایت در کشورهای مختلف به دست آورد و دید که در کشورهای مبدع این علوم، چه وضعیتی حاکم است.

وی افزود: در نقد علوم انسانی رایج، ما با سه سطح نقد مواجه هستیم: نقد نظریه‌ها، نقد روش‌ها، و نقد دستاوردها که هر کدام جای تأمل جدی دارد.

دکتر شریفی با بیان اینکه روش‌های کنونی در علوم انسانی تحمیلی هستند خاطرنشان کرد: اینکه می‌گویند روش علوم انسانی حتماً باید تجربی باشد، خود جای سؤال دارد.

وی گفت: روش باید متناسب با مسئله انتخاب شود؛ برای مثال در مسائلی مانند وجود خداوند یا حل معادلات ریاضی، نمی‌توان از روش تجربی استفاده کرد.

رئیس دانشگاه قم تاکید کرد: در برخی مسائل باید از روش‌های برهانی و استدلال عقلی استفاده کرد و نمی‌توان با نظرسنجی به پاسخ رسید.

وی بیان داشت: روش، محصول و زائده مسئله است و نمی‌توان یک روش خاص را به تمام حوزه‌های علوم انسانی تحمیل کرد.