به گزارش پایگاه خبری دانشگاه اصفهان،  یکی از تفاوت‌های برجسته میان شاخه‌های مسیحیت، زمان برگزاری جشن میلاد مسیح، یا همان کریسمس است. در حالی که کلیسای کاتولیک 25 دسامبر را به این مناسبت اختصاص داده، کلیسای ارامنه این جشن را همزمان با مراسم غسل تعمید مسیح در 6 ژانویه برگزار می‌کند. امروزه، کلیسای ارامنه با آیین‌ها و سنت‌های منحصر به فرد خود، نمونه‌ای از غنای فرهنگی و مذهبی در جهان مسیحیت است و این میراث غنی فرهنگی و مذهبی در دانشگاه اصفهان نیز با تدریس زبان و ادبیات ارمنی زنده نگه داشته شده است.

هایک ساریان، استاد و مدرس زبان و ادبیات ارمنی دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه اصفهان در خصوص ویژگی‌های خاص کلیسای ارامنه و تفاوت‌های تقویمی در برگزاری مراسم مذهبی از جمله کریسمس، اظهار کرد: دین مسیحیت با گذشت قرن‌ها به سه شاخه اصلی کاتولیک، پروتستان و ارتدکس تقسیم شده است. واژه «کریسمس» که امروزه به طور گسترده‌ای شناخته شده، اصالتاً متعلق به کلیسای کاتولیک است. در این میان «کلیسای حواری ارمنی» که زیرمجموعه‌ای از شاخه ارتدکس به شمار می‌رود، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ مسیحیت دارد.

وی ادامه داد: در سال 301 میلادی، ارمنستان به رهبری پادشاه تیرداد سوم و با تلاش‌های گریگور روشنگر (Saint Gregory the Illuminator)، به عنوان نخستین کشور در جهان، مسیحیت را به عنوان دین رسمی خود پذیرفت. این رویداد تاریخی که نقطه عطفی در تاریخ مسیحیت محسوب می‌شود، ده سال پیش از رسمی شدن مسیحیت در امپراتوری روم رخ داد. در امپراتوری روم، مسیحیت ابتدا در سال 313 میلادی طی فرمان میلان (Edict of Milan) که توسط کنستانتین کبیر و لیکینیوس صادر شد، به رسمیت شناخته شد. این فرمان به آزادی مذهبی در امپراتوری روم منجر شد و پایانی بر آزار و اذیت مسیحیان بود. البته باید توجه داشت که مسیحیت به عنوان تنها دین رسمی امپراتوری روم در سال 380 میلادی، طی فرمان تسالونیکی توسط امپراتور تئودوسیوس اول اعلام شد.

مدرس زبان و ادبیات ارمنی دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: این رویدادهای تاریخی نشان می‌دهد که ارمنستان نه تنها اولین کشور مسیحی جهان بود، بلکه تأثیر قابل توجهی بر گسترش و پذیرش مسیحیت در سایر نقاط جهان، به ویژه در امپراتوری روم داشت. بنابراین کلیسای ارامنه که یک کلیسای کاملاً ملی محسوب می‌شود، تنها پذیرای افرادی است که دارای ملیت ارمنی باشند.

وی با بیان اینکه یکی از تفاوت‌های چشمگیر میان شاخه‌های مختلف مسیحیت، تاریخ جشن میلاد مسیح است، افزود: در حالی که کلیسای کاتولیک این رویداد مهم را در 25 دسامبر جشن می‌گیرد، کلیسای ارامنه آن را همزمان با مراسم غسل تعمید حضرت مسیح در 6 ژانویه برگزار می‌کند. کلیسای ارتدکس نیز تاریخ 7 ژانویه را برای این جشن برگزیده است. در مورد سال نو نیز، جامعه ارامنه در سال‌های معمولی آن را در 30 دسامبر و در سال‌های کبیسه در 31 دسامبر جشن می‌گیرند. این تفاوت‌های تقویمی و آیینی، نشان‌دهنده تنوع غنی فرهنگی و مذهبی در جهان مسیحیت است.

جشن‌های سال نو و ششم ژانویه در آیین ارامنه

ساریان در خصوص دید و بازدیدهای خانوادگی از اول تا ششم ژانویه خاطرنشان کرد: آیین سال نو در فرهنگ ارامنه با مراسمی ویژه و معنوی همراه است. در شب تحویل سال (30 دسامبر در سال‌های عادی و 31 دسامبر در سال‌های کبیسه)، خانواده‌های ارمنی گرد هم می‌آیند و پیش از ساعت 12، در کلیسا حضور می‌یابند. در این مراسم معنوی، دعای مخصوص سال نو خوانده می‌شود و پس از تحویل سال، جشن و شادمانی آغاز می‌گردد. در این شب، طبق سنتی دیرینه، بزرگترها به کوچکترها هدیه می‌دهند.

وی گفت: از روز اول سال نو تا ششم ژانویه، هفته‌ای سرشار از دید و بازدید و تجدید دیدار با اقوام و آشنایان است. اما ششم ژانویه، روزی بسیار مقدس و ویژه در تقویم ارامنه است که همزمان جشن غسل تعمید و میلاد مسیح (کریسمس ارامنه) برگزار می‌شود. در این روز، مراسم مذهبی خاصی در کلیسا برگزار می‌شود که طی آن، روحانیون بخش‌های منتخبی از کتاب مقدس را قرائت می‌کنند. همچنین نان مقدسی به نام «فطیر» که بدون خمیرمایه تهیه شده، میان حاضران توزیع می‌شود و مراسم تبرک آب با انداختن صلیب در آن انجام می‌گیرد.

مدرس زبان و ادبیات ارمنی دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه اصفهان تأکید کرد: شب ششم ژانویه با سنت‌های ویژه‌ای همراه است. خانواده‌ها در منزل بزرگترها (پدربزرگ یا مادربزرگ) گرد هم می‌آیند و شام مخصوصی که معمولاً شامل ماهی و گوشت‌های سفید مانند بوقلمون و مرغ است، صرف می‌کنند. این گردهمایی خانوادگی در اوایل شب برگزار می‌شود و صبح روز هفتم ژانویه نیز مجدداً برای مراسم مذهبی به کلیسا می‌روند. این مراسم و آیین‌ها، نشان‌دهنده اهمیت والای معنویت و پیوندهای خانوادگی در فرهنگ ارامنه است.

نمادشناسی درخت کریسمس

وی با بیان اینکه درخت کریسمس، با تمام تزئینات و نمادهایش، روایتگر داستانی عمیق و معنوی از تولد حضرت مسیح است، اظهار کرد: این درخت که معمولاً از گونه کاج انتخاب می‌شود، با سرسبزی همیشگی‌اش، نمادی از پایداری و جاودانگی است. همچون امید و ایمانی که در قلب مؤمنان همواره سبز و زنده می‌ماند.

ساریان ادامه داد: تزئینات این درخت نمادین نیز هر یک معنای خاصی دارند. گوی‌های قرمز رنگی که بر شاخه‌های درخت آویخته می‌شوند، یادآور خون مقدس حضرت مسیح هستند و داستان فداکاری و ایثار او را روایت می‌کنند، اما شاید چشمگیرترین بخش درخت کریسمس، ستاره‌ای است که در نوک آن قرار می‌گیرد. این ستاره، یادآور روایتی تاریخی از تولد مسیح است. بر اساس روایات، گروهی از ستاره‌شناسان و مجوسیان خردمند از مشرق زمین، با راهنمایی ستاره‌ای درخشان در آسمان، مسیر طولانی تا بیت‌اللحم (نزدیک بیت‌المقدس) را طی کردند تا به محل تولد عیسی مسیح برسند. این ستاره راهنما که آنها را به سوی منجی هدایت کرد، امروز به صورت نمادین بر فراز درخت کریسمس می‌درخشد و یادآور آن واقعه تاریخی است.

داستان بابانوئل

وی درباره ریشه تاریخی بابانوئل توضیح داد: برخلاف تصور عموم، ریشه‌های شخصیت بابانوئل یا سانتا کلاوز به قرن‌ها پیش از جنگ جهانی دوم باز می‌گردد. این شخصیت محبوب از قدیس نیکلاس (Saint Nicholas)، اسقف میرا در قرن چهارم میلادی الهام گرفته شده است. قدیس نیکلاس به خاطر سخاوت و مهربانی‌اش، به‌ویژه نسبت به کودکان و نیازمندان، شهرت داشت و گفته می‌شود که مخفیانه به مردم فقیر هدیه می‌داد.

مدرس زبان و ادبیات ارمنی دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه اصفهان افزود: در طول قرن‌ها، این شخصیت در فرهنگ‌های مختلف تکامل یافت و با نام‌های گوناگونی شناخته شد. در هلند به او Sinterklaas می‌گفتند که بعدها در آمریکای شمالی به Santa Claus تغییر یافت. تصویر امروزی بابانوئل با لباس قرمز، ریش سفید و شکم گرد، عمدتاً در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم شکل گرفت و توسط تبلیغات تجاری، به‌ویژه شرکت کوکاکولا در دهه 1930، محبوبیت جهانی یافت. اگرچه امروزه بابانوئل جنبه تجاری قوی‌تری پیدا کرده، اما او نماد سخاوت، مهربانی و شادی در جشن کریسمس است و پیام‌آور امید و خوشحالی برای کودکان در سراسر جهان محسوب می‌شود.

حساسیت جشن ها، مراسم و ایام مذهبی ارامنه و اهمیت رعایت حرمت آن

وی با تأکید بر احترام به حریم معنوی اقلیت مذهبی ارامنه تصریح کرد: مراسم مذهبی ارامنه، همچون سایر آیین‌های دینی، دارای قداست و احترام خاصی است که نیازمند درک و رعایت اصول و آداب ویژه‌ای می‌باشد. متأسفانه در سال‌های اخیر، حضور افراد غیرآشنا با این آداب و فرهنگ در مراسم‌های مذهبی ارامنه، چالش‌هایی را ایجاد کرده است. این افراد که اغلب از روی کنجکاوی و بدون آگاهی از اصول و آداب این مراسم حضور می‌یابند، ناخواسته موجب اختلال در برگزاری آیین‌های مقدس می‌شوند.

ساریان ادامه داد: این موضوع به قدری جدی شده که در برخی موارد، جامعه ارامنه مجبور شده‌اند برخی از مراسم خود را که پیش از این در کلیساها برگزار می‌شد، به مکان‌های دیگر منتقل کنند یا به شکل محدودتری برگزار نمایند. این محدودیت‌ها نه از روی بی‌میلی به حضور دیگران، بلکه برای حفظ حرمت و قداست مراسم مذهبی است. برای حل این مشکل، آگاهی‌رسانی درباره آداب حضور در مراسم مذهبی ارامنه و احترام به حریم معنوی این اقلیت مذهبی ضروری به نظر می‌رسد.

وی خاطرنشان کرد: برای بهبود این وضعیت، پیشنهاد می‌شود افرادی که علاقه‌مند به آشنایی با فرهنگ و آیین‌های ارامنه هستند، پیش از حضور در مراسم، با اصول و آداب آن آشنا شوند و با هماهنگی قبلی و رعایت احترام در این مراسم شرکت کنند. این امر می‌تواند به حفظ حرمت مراسم مذهبی و همچنین تعامل سازنده میان فرهنگ‌ها کمک کند.

تاریخچه رشته زبان و ادبیات ارمنی در دانشگاه اصفهان

مدرس زبان و ادبیات ارمنی دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه اصفهان در خصوص رشته زبان و ادبیات ارمنی در دانشگاه اصفهان اظهار کرد: رشته زبان و ادبیات ارمنی، که از شاخه‌های زبان‌های هند و اروپایی است، از نخستین رشته‌های دانشگاه اصفهان به شمار می‌رود. این رشته در سال 1349، پس از زبان‌های انگلیسی و فرانسوی، در دانشکده زبان‌های خارجی این دانشگاه تأسیس شد و تا به امروز به فعالیت خود ادامه داده است. حمایت‌های مشترک کلیسای وانک و دانشگاه اصفهان نقش مهمی در پایداری و تداوم این رشته دانشگاهی داشته است.

وی گفت: یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این رشته، ساختمان مجزای که با نام «ارمنولوژی» توسط شورای خلیفه‌گری ارامنه ساخته شده و به آموزش این رشته اختصاص یافته است. در حال حاضر، نزدیک به 50 دانشجو در مقطع کارشناسی این رشته مشغول به تحصیل هستند که جالب توجه است تنها یکی از این دانشجویان ارمنی‌زبان است و بقیه را دانشجویان فارسی‌زبان علاقه‌مند تشکیل می‌دهند. برنامه‌ریزی‌هایی نیز برای گسترش این رشته و راه‌اندازی مقطع کارشناسی ارشد در دست اقدام است.