به مناسبت آغاز هفته نکوداشت پدافند غیرعامل واحد خبر روابط عمومی مصاحبه ای با آقای فرخ پی رئیس اداره پدافند غیرعامل دانشگاه اصفهان ترتیب داد که در ادامه می خوانید:

لطفا خودتان را معرفی و مختصری از سوابق کاری بفرمایید؟

اینجانب هادی فرخ پی کارمند دانشگاه اصفهان با قریب 17 سال سابقه هستم که در بخش های مختلف در داخل و خارج از دانشگاه ضمن کسب تجربه، افتخار خدمت به انقلاب اسلامی و سربازی مقام عظمای ولایت را داشته ام. امیدوارم در این سالها ذره کوچکی از زحمات معمار کبیر انقلاب اسلامی، شهدای گرانقدر و خانواده های آنها را جبران کرده باشم.

اجازه بفرمایید در ابتدای سخن از جناب آقای دکتر هرسیج تشکر ویژه داشته باشم که اعتماد کردند و مسئولیت اداره پدافند غیرعامل دانشگاه به اینجانب محول شد. همچنین از آقای دکتر عبدی تشکر می کنم که در مدت همکاری با ایشان همواره به نظرات کارشناسی اعتبار دادند و زمینه موجود را فراهم کردند.

در ابتدا بفرمایید که پدافند غیرعامل چیست و چه نقشی در فعالیت های سازمانی دارد؟

معمولا برخی واژه پدافند غیرعامل را به معنی عام «دفاع» در نظر می گیرند در حالی که پدافند غیرعامل به معنی دفاع بدون سلاح در مقابل تهدید است. در پدافند عامل فقط نیروهای مسلح مسئولیت دارند. در حالی که در پدافند غیرعامل تمام نهادها، نیروها، سازمان ها، صنایع و حتی مردم عادی می توانند نقش مؤثری بر عهده بگیرند.

افکار عمومی با موضوعاتی نظیر ساخت پناهگاه‌ها در زمان جنگ آشناست که نوعی از اقدامات پدافند غیرعامل به شکل استتار، اختفا و ایجاد سرپناه است. اما با توجه به تاکیدات ویژه مقام معظم رهبری مدظله العالی در خصوص اولویت دهی به پدافند غیرعامل در تمامی کارها و معرفی آن به عنوان مساله اصلی کشور، در حال حاضر با توجه به گستردگی و تنوع تهدیدات علیه کشور، پدافند غیرعامل در حوزه های مختلف مسئولیت دارد که قرارگاه های عملیاتی تخصصی مثل قرارگاه های پدافند زیستی، پدافند شیمیایی، پدافند پرتویی، پدافند اقتصادی، پدافند سایبری و پدافند مردم محور ایجاد شده است.

پس پدافند غیرعامل هر اقدام دفاعی غیر مسلحانه‌ای است که کاهش آسیب پذیری، افزایش بازدارندگی، تداوم عملکرد و کمترین میزان خسارات در صورت وقع تهدید را بدنبال خواهد داشت.

لذا پرداختن به پدافند غیر عامل، یک ماموریت همیشگی است و مهم‌ترین نتیجه پدافند غیر عامل، بازدارندگی می‌باشد.

آیا پدافند غیرعامل سوابق تاریخی و پیشینه ای در جهان دارد؟

در واقع از منظر مواجهه با خطر و تهدید، انسان از ابتدا به صورت فطری و طبیعی در درون و در ذات زندگی با این مفهوم روبرو بوده است.

به عنوان مثال انسان های اولیه برای حفاظت خود از باد و باران و سرما و گرما به طور معمول به دنبال پناهگاهی بوده اند و لذا به تدریج به دنبال پناهگاه رفتند که در ابتدا برای حفظ امنیت در برابر عوامل طبیعی و حیوانات بود اما بعدها با شکل گیری اجتماعات انسانی و ایجاد شهرها، انسان ها مجبور به ساخت دژ و قلعه و از این نوع حفاظ ها شدند.

در واقع شکل شهرها براساس قلعه و دژ بر مبنای دفاع در برابر دشمن مهاجم بوده است. در مورد بسیاری از شهرها محلی انتخاب می شد که قابل دفاع باشد و اگر وضعیت سرزمین پاسخگوی این هدف نبود حتماً قلعه ای در کنار آن برای دفاع احداث می شد که در شرایط جنگ بتوانند به خوبی از آن جا دفاع کنند.

ساخت قلعه یعنی دفاع در برابر دشمن بدون اسلحه و بدون توپ و تانک، که در واقع اقدام پدافند غیرعامل محسوب می شود و به طور طبیعی از ابتدای خلقت بشر بوده است و روز به روز شکل تازه تر به خود گرفته و متناسب با پیشرفت سلاح و قدرت تهاجم، توسعه یافته و در طول تاریخ بشر همواره اقدامات پدافند غیرعامل در حال تغییر و پیشرفت بوده است.

از میان نمونه های تاریخی پدافند غیرعامل، جنگ خندق است که به پیشنهاد سلمان فارسی و به دستور حضرت پیامبر (ص) خندقی حفر شد. این خندق در واقع یک کانال برای دفاع بهتر از شهر مدینه بود و یا وجود قلعه خیبر که یهودی ها در آن ساکن بودند و توسط حضرت امیر (ع) در هم شکسته شد. در واقعه کربلا طبق برخی از استنادهای تاریخی، امام حسین (ع) از وضعیت جغرافیایی زمین یعنی پستی و بلندی زمین و حفر کانال یا آتش زدن بوته ها برای دفاع استفاده فرمودند که در واقع برای دشمن تولید مانع کردند.

در دنیا، معمولا حفاظت و اداره مردم در زمان جنگ برعهده سازمان‌های پدافند غیرعامل است که در خیلی از کشورها هم اسمش را گذاشته‌اند سازمان دفاع غیر نظامی و تحت همین عنوان، فدراسیون دفاع غیرنظامی نیز در سازمان ملل ایجاد شد.

تفاوت ما با آنها در این است که در این کشورها، تهدیدات طبیعی مثل سیل و زلزله و... هم شامل وظایف این سازمانها می‌شود اما در ایران مقابله با تهدیدات طبیعی در حیطه کار سازمان مدیریت بحران وزارت کشور و تهدیدات غیر طبیعی برعهده سازمان پدافند غیرعامل گذاشته شده است.

از سال 1393 که اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل به تصویب مقام معظم رهبری رسیده، مأموریت‌های مختلفی توسط این سازمان انجام شده که در موضوعات آماده‌سازی، پیشگیری و مقام سازی کشور بوده است.

اجرای سیاست های پدافند غیرعامل به چه عواملی وابسته است ؟

اجرای این سیاست ها که از طریق کمیته دائمی پدافند غیرعامل ستاد کل نیروهای مسلح ابلاغ می شود، وابسته به اهداف کلی و اساسی پدافند غیرعامل است که عبارت از «ایمنی سازی مراکز ثقل یا زیر ساخت­ها - توسعه کمی و کیفی نیروی انسانی - ارتقاء قابلیت بقاء و حفظ سازمان در شرایط بحران - افزایش تاب آوری اجتماعی و تقویت توان مقاومت در مقابل تهدیدات - فرهنگ سازی و ایجاد باور عمومی در مورد تاثیر پدافند غیر عامل در کاهش آسیب پذیری» می باشد. یعنی با توجه اهدافی که عرض شد، اجرای این سیاستها نیازمند شناخت تهدید و ابزار تهدید می باشد که در هر یکی از حوزه های عملیاتی پدافند غیرعامل نوع تهدید و ابزار آن متفاوت خواهد بود.

در خصوص مواردی که اصول پدافند غیرعامل رعایت نمی شود آیا راهکاری برای کاهش آسیب پذیری وجود دارد؟

بله حتما راهکار دارد. کاری که ما قصد انجام آن را داریم، شامل دو حالت است. یک وقت می‌خواهیم جایی را الان بسازیم. فرض کنید در مورد ساختمان یکی از دانشکده هایی که در حال ساخت است یا تاسیساتی که در حال طراحی و اجرا است، از همین الان می‌توانیم برویم و ملاحظات‌مان را پیش‌بینی ‌و اعلام کنیم تا رعایت شود و همه این کارها شدنی است.

اما ملاحظه مسئله‌ای به نام هزینه و نتیجه وجود دارد یعنی در برابر رقمی که هزینه می شود چقدر فایده حاصل می شود. که اصل موضوع را تحت الشعاع قرار خواهد داد. گاهی اجرای ملاحظات پدافند غیرعامل در یک فضای کالبدی یا برنامه اجرا شده، چندین برابر بیشتر هزینه دارد که تغییر کاربری یا رویکرد صرفه و صلاح بیشتری خواهد داشت. اما در هر صورت، اثربخشی این کار نسبت به اینکه از ابتدا ملاحظات در نظر گرفته شود، متفاوت است و لازم است پیوست های استاندارد خصوصا پدافند غیرعامل مدنظر قرار گیرد تا آیندگان مشکلی نداشته باشند.

در نهایت نکته قابل توجه این است که دانشگاه می تواند با تکیه بر مطالعات و تحقیقات علمی به عنوان مجری طرح های تحقیقاتی دیگر سازمانها و موسسات ایفای نقش داشته باشد و پیوست های پدافند غیرعامل مورد نیاز را تدوین نماید.

جنابعالی به واسطه تجربه و سابقه ای که در موضوع پدافند غیرعامل دارید و مسئولیتی که برعهده گرفتید، قطعا به آسیب ها و تهدیدات دانشگاه واقف هستید؛ مهم‌ترین تهدیدی که متوجه دانشگاه است را چه می‌دانید؟

در مناسبات اجتماعی امروزی، طیفی ترکیبی از تهدید وجود دارد که به تهدیدات هیبریدی مشهور است. بخش اول آن عملیات روانی در حوزه های مختلف فرهنگی، سیاسی، امنیتی و اقتصادی است و بخش بعدی امنیت عمومی که ابزار همه اینها، شبکه‌های اجتماعی است و مقام معظم رهبری مدظله از آن با تعبیر «سلاح شیمیایی» نام بردند.

رویکرد این سلاح نرم و هوشمند ایجاد ضربه به باورها، سست کردن وابستگی­های عقلانی- دینی، کاهش تاب آوری است که از راه آمیختگی اخبار درست و نادرست و تحلیل­های جهت دار تغذیه می شود.

لذا پیشگیری و ارتقاء توان و پایداری دانشگاه و دانشگاهیان در شرایط حساس، اولویت اول ما خواهد بود که تحت عنوان «پدافند مردم محور» قرار دارد. در این زمینه تلاش داریم با بهره مندی از ظرفیت متخصصین و کارشناسان دانشگاه نسخه سودمندی برای مقابله با این تهدید طراحی کنیم تا طیف گسترده ای از جامعه را نیز شامل شود.

مهمترین برنامه ها و اقداماتی که برای تحقق اهداف پدافند غیرعامل در دانشگاه اصفهان دارید، چیست؟

با توجه به رویکرد جدید دانشگاه در مواجهه با موضوع پدافند غیرعامل و انتظارات تشکیلات متناظر در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و استانداری اصفهان تلاش های قابل توجهی انجام شد که از جمله آنها می توان به؛ همسوسازی بخش های مختلف دانشگاه و بکارگیری امکانات برای کاهش آسیب پذیری ها، فرهنگ سازی عمومی با هدف ارتقاء آگاهی عمومی و تخصصی دانشگاهیان در زمینه پدافند غیرعامل، طراحی سناریو مواجهه با مخاطرات برای آمادگی هر چه بیشتر در همه سطوح و تدوین سند چشم انداز پدافند غیرعامل دانشگاه با استفاده از طرح جامع پ.غ.ع دانشگاه اشاره کرد.

ساختار تشکیلاتی پدافند غیرعامل دانشگاه اصفهان چگونه است ؟

بحمدالله دانشگاه اصفهان بعنوان یکی از اولین دانشگاه های کشور و سازمان های دولتی استان اصفهان، اقدام به تاسیس دبیرخانه پدافند غیرعامل نمود. پیش از آن در سال های گذشته این موضوع تحت عنوان «کمیته پدافند غیرعامل » بود که به همت اعضای کمیته و تلاش های آقای دکتر عبدی به دبیرخانه ارتقا یافت.

پس از آن دستورالعمل ابلاغی سال 1394 کمیته دائمی پدافند غیرعامل کشور مورد توجه قرار گرفت و با عنایت ویژه آقای دکتر هرسیج به عنوان عنوان عضو ثابت شورای پدافند غیرعامل استان اصفهان، «اداره پدافند غیرعامل» تاسیس و در چارت دانشگاه اضافه شد که در این خصوص تلاش و پیگیری جناب آقای موسویان مدیر حوزه ریاست و جناب آقای صادقی مشاور رئیس دانشگاه در امور طرح و برنامه قابل تقدیر است. در حال حاضر هم در حال رایزنی با مدیریت منابع انسانی هستیم که ساختار تفصیلی این اداره اجرایی شود.

در حوزه کارشناسی نیز 6 کارگروه تخصصی در نظر گرفته شد که در شش حوزه شامل «امنیت و دفاع –امورفرهنگی، اجتماعی و مشارکت مردمی - پشتیبانی، امداد و خدمات - کالبدی و زیربنائی - علم و فناوری - سایبری و الکترونیک» در حال شکل گیری می باشد.

تاکنون چه اقداماتی برای آشنایی بیشتر دانشگاهیان با پدافند غیرعامل انجام داده اید؟

ارتقا آگاهی عمومی و تخصصی دانشگاهیان و فرهنگ سازی در این زمینه، یکی از برنامه های مهم و محوری این اداره است. تاکنون با برگزاری سه دوره آموزش عمومی برای عموم همکاران با موضوع «اصول و کلیات پدافند غیرعامل» و اجرای شش دوره آموزش تخصصی برای کارشناسان مرتبط با موضوعات «پدافند زیستی»، «پدافند سایبری» و «پدافند پرتویی» قدم های خوب و موثری در این زمینه برداشته شده است.

تدوین تقویم آموزشی پدافند غیرعامل برای کلیه دانشگاهیان و تصویب در کمیته اجرایی از جمله اقدامات ماندگاری است که با استفاده از ظرفیت علمی سازمان پدافند غیرعامل کشور در حال اجرا می باشد.

از دیگر برنامه های متنوع با رویکرد سنجش توانائی و آشنایی بیشتر دانشگاهیان می توان به برگزاری سه نوبت مانور دورمیزی و عملیاتی با موضوع حفاظت، امداد و اطفاء حریق - سه نوبت وبینار آموزشی با موضوعات «آثار اجتماعی کرونا»، «پدافند سایبری» و «پدافند اقتصادی» - برگزاری مسابقات - راه اندازی پورتال دبیرخانه پدافند غیرعامل - راه اندازی تابلو اعلانات دبیرخانه پدافند غیرعامل اشاره کرد.

نقش اصلی و تعیین کننده در پدافند غیرعامل با مردم است که می توانند با درک کاملِ موضوع و آموزش های درست، زمینه ضربه زدن به کشور از سوی دشمنان را خنثی کنند، هر چند سازمان‌ها و صنایع و حتی تشکل های مردم نهاد هم نقش تاثیرگذاری دارند.

لذا اهمیت دادن به موضوع پدافند غیرعامل در زندگی فردی و اجتماعی با کسب دانش و آگاهی های لازم در این زمینه، اصلی ترین وظیفه همکاران محترم دانشگاه است تا با همراهی و همیاری بتوانیم هدف اصل پدافند غیرعامل یعنی کاهش آسیب پذیری و افزایش بازدارندگی را محقق کنیم.